TAŞLAMA İŞLEMİN ÖZELLİKLERİ VE SİSTEMATİĞİ
Taşlama abrazif bir malzemeden yapılan ve kesme kısımlarının geometri si belli olmayan bir takım ile talaş kaldırma işlemidir. Taşlamada kesme, taş denilen takımın dönme hareketi ile gerçekleşir; ilerleme, parça veya takım tarafından yapılabilir. Taşlama genellikle tornalama, frezeleme, planyalama veya vargelleme işleminden sonra imalat ve yüzey kalitelerini iyileştirmek için uygulanan nihai bir işlemdir. Ancak bazı hallerde tek başına işlem olarak kullanılabilir.
Taşlama yöntemleri, işlenecek yüzeye göre düzlemsel (satıh) ve silindirik (yuvarlak) olmak üzere iki gruba ayrılabilir.
Şekilde çeşitli düzlemsel taşlama yöntemleri gösterilmiştir. Burada: A- taş, B- taşın yüzeyi, C- taşı taşıyan malafa, D- parça, E- parçayı taşıyan tabla; 1- kesme hareketi, 2- derinlik ayar hareketi, 3- ilerleme hareketi, 4- enine ilerleme hareketidir. Silindirik bir taş ile yapılan satıh taşlama, çevresel (Şekil 9.1 a,c) veya alın (Şekil 9.1 b,d) şeklinde olabilir; her iki halde tabla öteleme (Şekil 9.la.b) veya dönme (Şekil 9.lc,d) hareketi yapabilir. çevresel taşlamada, taşı taşıyan malafa yataydır; bu nedenle bu tip tezgahlara yatay eksenli (Şekil 9. la,c) denir. Alın taşlamada malafa dikey olduğundan bu tezgahlar dikey eksenli (Şekil 9.1 b,d) adını taşır. Tüm satıh taşlama yöntemlerinde ilerleme. tablanın öteleme veya dönme hareketi ile gerçekleşir, derinlik ayar hareketi takım tarafından yapılır.
Silindirik taşlama, parçanın tutturma Şekline göre punta arası (Şekil 9.2a) veya puntasız (9.2b); yüzeye göre dış taşlama veya iç taşlama (Şekil 9.2c) şeklinde olabilir. Şekil 9.2a'da: A- taşı, B- taşın yüzeyini, C- malafayı, D- parçayı, E- parça merkezini; 1- kesme hareketi olan takımın dönme hareketini, 22parçanın dönme hareketini, 3- ilerleme hareketini, 4- derinlik ayar hareketini ifade etmektedir.
Punta arası dış taşlama, boyuna ve daldırma şeklinde olabilir. Boyuna taşlamada (Şekil 9.2a), takım ve parçanın dönme hareketlerinin yanısıra, parça boyuna bir ilerleme veya takım boyuna ilerleme hareketi yapmaktadır. Derinlik ayar hareketi taş tarafından gerçekleştirilir. Daldırmalı taşlamada taş ve parça birlikte dönmekte, ancak takım parça eksenine dik yönde bir ilerleme yapmaktadır.
Puntasız dış taşlamada (Şekil 9.2b) parça (D), bir destekleme plakası (E) ile desteklenerek taş (A) ile ayar çarkı (C) arasında taşlanır. Burada: 1- taşın dönme hareketi, 2- parçanın dönme hareketi, 3- ayar çarkının dönme hareketi. 4- taşın derinlik ayar hareketi, 5- parçanın ilerleme hareketi, B- taşın yüzeyidir. Bu sistemde kesme hareketi, taşın dönme hareketi ile gerçekleşir.
İç taşlamada, taş ve parça birbirine göre zıt yönde dönerler. Burada da boyuna ve daldırma taşlama yöntemleri vardır (Şekil 9.2c). Taşlama vida, dişli çark gibi profilli yüzeylere de uygulanır. Şekil9.3a'da yatay satıh taşlama tezgahı gösterilmiştir. Tezgah: gövde (1), gövde ve kızaklan üzerinde hareket edebilen tabla (2), dikey kolon (3) ve malafa (4)'dan meydana gelir. Motordan alınan hareket, malafaya bağlı olan taşın dönmesini ve tablaya bağlı olan parçanın boyuna veya enine ilerleme hareketi yapmasını sağlar. Derinlik ayar hareketi taş tarafından yapılır. Dikey satıh taşlama tezgahının yatay tezgaha göre tek farkı malafanın dik olmasıdır.Şekil 9.3b' de gösterilen punta arası dış silindirik taşlama tezgahı: gövde (a), alt ve üst tabla (b,c), punta (d), karşı punta (e) ve ana mil gövdesi (f) gibi ana elemanlardan meydana gelir. Burada ana motordan alınan hareket, taşın dönmesini ve tablanın parça ile birlikte ilerleme hareketini yapmasını sağlar. Parçanın dönme hareketi, puntanın yanına yerleştirilen ayrı bir motorla sağlanır.
Tüm tezgahlarda malafa, tezgahın hız kutusuna bağlıdır; malafaya tutturulan taş, dönme ve derinlik ayar hareketini bu elemandan alır. Parça mekanik (Şekil 9.4a) veya manyetik (Şekil 9.4b) sistemler1e tablaya tesbit edilir. Parçanın ilerleme hareketi, tezgahın kinematik sistemine bağlı olan tablanın ilerleme hareketi ile gerçekleşir.
İç taşlama, dış taşlama tezgahına yerleştirilen bir kafanın yardımıyla veya özel iç taşlama tezgahında gerçekleştirilir. Şekil 9.4c' de iç taşlama tezgahı gösterilmiştir. Tezgah: gövde (1), takıma ait malafa (2), taş vites kutusu (3), parçanın tutturulduğu ayna (4), parça vites kutusu (5) ve tabla (6)' dan oluşur. Gövde üzerine tablanın yardımıyla kızak1anmış vaziyette olan ayna ve parça vites kutusu, tezgah ekseni doğrultusunda hareket etme imkanına sahiptir. Malafaya tutturulan taş, dönme hareketini bu elemandan alır.
TAŞLAMA TAKIMLARI
Taşlama takımlarına, taş adı verilir. Taşlar kemirici ve kesici takımlar olup. sayısız ve düzensiz kesici ağıza sahiptirler. Bir taş sert tanecikler ve bunları birbirine bağlayan bağlayıcı çimentodan meydana gelir. Sert tanecikler kesici kenarlara sahip kristallerdir. Bu kristaller tabii ve suni olabilir. Tabii kristaller, tabiattan elde edilen kuvars parçacıklarıdır (Si02). Kuvars parçacıkları kalem haline getirilerek veya kağıtlar üzerine yapıştırılarak kullanılırlar. Fakat saf olmadıklarından, kullanılmalarında mahzurlar vardır. Tabii sert malzeme olarak yağ taşı ve alüminyum oksit de kullanılmaktadır. Suni sert parçacık olarak tabii korendan, sun'i korendon, elmas, bor karbür ve silisyum karbür kullanılır.
Taşlama taşlarının imalinde bağlayıcı olarak seramik, madeni ve nebati bağlayıcılar kullanılır. Seramik bağlayıcılar esas olarak kilden meydana gelir. Sert tanecikler kil ile iyice karıştırılıp, pres ile şekillendirilir ve sonra 1100 °C'de 100 saat pişirilir. Böylece porselen sertliğinde, gözenekli bir yapı elde edilir. Seramik bağlayıcı ile yapılan taşlar su, yağ ve sıcaklıktan etkilenmezler, fakat darbeli çalışmaya dayanıklı değildirler. Madeni bağlayıcılar, su camından teşekkül eder. Sudan etkilenmemeleri için içerilerine çinko oksit ilave edilir. Madeni bağlayıcılarla yapılan taşların mukavemetleri az olup, hafif işlerde kullanılırlar. Organik bağlayıcılar şellak, bezir yağı, kauçuk ve bakalit gibi bağlayıcılardır. Taşa elastik bir yapı kazandırırlar, fakat sıcağa dayanıksızdırlar.
Taslamada kullanılan takımlar genellikle sertliklerine göre değerlendirilirler. Bir taşın sertliği denilince, bağlayıcının sertliği söz konusu olur. Bu sebepten taşın sertliği, bağlayıcının cins ve miktarına bağlıdır. Eğer aşındırıcı taneciklerin aşınması bağlayıcının ufalanmasından hızlı ise, bu taş "serttir". Eğer bağlayıcı kesici taneciklerden hızlı olarak ufalanıyorsa, bu taş "yumuşaktır". Kullanılan taş taşlanan malzeme için sert ise, tanecikler körlendikleri ve bağlayıcı ile aynı seviyeye kadar aşındırdıkları halde dökülmezler. Bu durum, taşın çevresinin "camlaşması" olarak adlandırılır. Bazen de taşın boşlukları ve sert taneciklerinin arası işlenen malzemenin talaşı ile dolarak körlenir. Buna taşın tıkanması" denir.
Taşlama takımlarının şekilleri, kullanılacak işe göre değişir.
Taşların tezgaha bağlanmasında çok dikkatli hareket edilmelidir. Kırılgan bir yapıya sahip olduklarından, yanlış tesbitlerde kolayca kırılırlar. Titreşimlerin yutulması için, taşların ortası kurşun ile doldurulur. Ayrıca taşın dengeli bir şekilde bağlanması gerekir. Dengeyi sağlamak üzere gerekirse, flanş üzerine ağırlıklar konur.
Taşlama takımlarının cinslerini belirten çeşitli standart mevcuttur. Bu standart taşın tanecik ve bağlayıcısının cinsini, sertliğini belirtir.
