151820051075 - TAŞLAMA OPERASYONLARI İÇİN UZMAN SİSTEM DESTEKLİ ZIMPARA TAŞI SEÇİMİ

TA
ŞLAMA OPERASYONLARI İÇİN UZMAN SİSTEM DESTEKLİ ZIMPARA TAŞI SEÇİMİ
Metin ZEYVEL
İ Abdulmecit GÜLDAŞ
Gazi Üniversitesi, Teknik E
ğitim Fakültesi, Makine Eğitimi Bölümü,Teknikokullar, Ankara
ÖZET

Yapay Zekan

isteyen tüm alanlarda yayg

gittikçe artmaktad

sistem tasarlanm

belirlenmesine karar vermektedir. Bilgi taban
ın (Artificial Intelligence, AI) dallarından biri olan uzman sistemler günümüzde uzmanlıkın olarak kullanılmaktadır. Teknolojik gelişmelere paralel olarak kullanım alanı daır. Bu çalışmada, taşlamacılık işleminde kullanılacak zımpara taşı seçimi yapan bir uzmanıştır. Tasarlanan sistem, kullanılan malzeme ve işleme özelliklerine bağlı olarak taşınının geliştirilmesinde Leonardo uzman sistem paket programı
kullan
ılmıştır.
Anahtar Kelimeler :
Uzman sistem, Taşlama, Zımpara taşı, Leonardo uzman sistem
GRINDING WHEEL SELECTION FOR GRINDING OPERATIONS WITH THE AID OF AN

EXPERT SYSTEM

ABSTRACT

The expert systems which are one of the branches of artificial intelligence are widely used in the areas where

expertise is necessary. The use of the expert systems is increasing as the result of technological advances. In

this study, an expert system that is able to select grinding wheels has been developed. This system is capable

of selecting grinding wheels based on the characteristics of work piece and grinding process. Leonardo

expert system program has been used developing of the knowledge based.

Key Words:
Expert system, Grinding,Grinding wheel, Leonardo expert system.
1. G
İRİŞ
Üretim ve hizmet sektörlerindeki kalitenin artmas

birlikte insan

etkilemektedir.

çal

Yapay zeka alan

kullanarak kararlar verebilen sistemlerdir. Uzman sistemler bilgisayar biliminin içinde yer almakta ve

geli

problemlerin çözümüne gidilmeye çal

sistemlerin üretimi art
ı bilgi ve tecrübeye bağlı olarak artmaktadır. Bununlaın içinde bulunduğu psikolojik ve sosyolojik ortamlar verimli çalışmayı doğrudanİnsan faktöründen kaynaklanan olumsuzlukları en aza indirmek ve olabildiğince verimliışmayı sağlamak için yapılan araştırmalar neticesinde yapay zeka (YZ) teknikleri geliştirilmiştir.ına giren uzman sistemler, uzmanlık isteyen alan ile ilgili bilgiyi saklayabilen ve bu bilgiyiştirilen uzman sistemlerle, bir uzmana ihtiyaç duyulmaksızın veya uzmanın çok az bir desteği ileışılmaktadır [1-5]. Son yıllarda yapılan çalışmalar, kullanılan uzmanırdığını, kaliteyi yükselttiğini ve en önemlisi de maliyetlerde bir düşüş sağladığını
göstermi
ştir [6]. Makina ve imalat sektöründe uzman sistemler, özellikle tecrübeye ve bilgiye dayalı
kararlar
ın alınmasında çok fazla kullanım alanına sahiptir [1-4].
İ

özelliklerine ve i

Klasik imalat sektörlerinde ta

uzman elaman

i
malat sektöründe önemli bir yer tutan taşlamacılıkta taş seçimi çok önemlidir. İşlenecek malzemeninşleme şartlarına bağlı olarak taşın belirlenmesi, taşlama işleminin verimini etkilemektedir.şın belirlenmesi, yetişmiş uzman eleman tarafından yapılmaktadır. Ancak,ın yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olup olmaması veya hiç uzman eleman olmaması taşlamaşlemini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu gibi durumları ortadan kaldırmak ve taşlama işleminin verimli bir
242 Ta
şlama Operasyonları İçin Uzman Sistem Destekli Zımpara Taşı Seçimi
ş
ekilde gerçekleşmesini sağlamak için, uzman sistemlere dayalı bir zımpara taşı seçme programı
geli
ştirilmiştir.
2. YAPAY ZEKA (ARTIFICIAL INTELLIGENCE)

Yapay zeka (YZ), zeki davran

teknolojik ça

amaç olarak insan davran

alanlara uygulanarak zeki kararlar verilmesini sa

ABD’de düzenlenen bir konferansta ortaya at

at

YZ sistemleri çok disiplinli sistemlerdir. Bir sistemin olu

yararlan

biyoloji gibi disiplinler de vard

1. Makina görme yetene

2. Ses tan

3. Konu

4. Robotik,

5. Tabi dil i

6. Desen tan

7. Makinan

8. Uzman sistemler (Expert systems).
ışa sahip bilgisayar sistemlerini geliştirmeye ağırlık veren ve günümüzğında gittikçe kullanım alanları artan bir bilgisayar sistemleri teknolojisidir. Yapay zeka, temelışlarını bilgisayar ortamında taklit eden sistemlerin tasarlanmasını ve bu sistemlerinğlayan bilgisayar bilimi branşıdır. İlk kez 1956 yılındaılmıştır [7]. İlk YZ kılavuz dili olan LISP bu dönemlerde ortayaılmıştır.şturulmasında bilgi teknolojilerinden geniş ölçüdeır. Bununla birlikte YZ temelinde, mantık ve bilişsel psikoloji, felsefe, ergonomi, sinir bilim veır. YZ kullanım alanları çok geniş olup bunlardan bazıları şunlardır [8]:ği (Machine vision),ıma (Voice recognition),şmayı tanıma (Speech recognition),şleme ( Natural language processing),ıma (Pattern recognition),ın öğrenmesi (Machine learning),
3. UZMAN S
İSTEMLER (EXPERT SYSTEMS)
Uzman, bir alanda bilgi ve beceriye sahip olan ve bu bilgileri en iyi

demektir. Uzman sistem, uzman bir eleman

sistemlerin (US) geli

temelde karakter ve kelime e

Prolog ve Lisp programlama dilleri tercih edilmektedir [9]. Bilgi taban

tümünü etkilemez, sadece ilgili kural veya sembolü etkiler.

meydana gelmektedir:

1. Bilgi taban

2. Muhakeme ünitesi,

3. Kullan

4. Bilgi alma ünitesi,

5. Aç
şekilde kullanarak sonuca giden kişiın davranışlarını taklit eden bir program yapısıdır [5]. Uzmanştirilmesinde klasik programlama dilleri (Pascal, C++, Fortran v.b.) kullanılabilir. Ancakşleştirme tekniğine dayalı işlem yaptıkları için, YZ programlama dilleri olanında yapılacak bir değişiklik sisteminİdeal bir US aşağıda belirtilen bölümlerdenı,ıcı ara birimi,ıklama ünitesi.
3.1. Bilgi Taban
ı
Bilgi taban

karakterlerle ifade edildi

Bir bilgi taban

1. Olgular,

2. Kural cümleleri,

3. Nesne çerçeveleri,

4. Mant

Olgular, nesneler aras

yap

Örne

silindirik_ta

Kural cümleleri, olgu cümlelerinin bir araya getirilmesinden olu

cümleleri, IF (e

birbirlerine AND veya or ba
ı, uzmanlık bilgisinin ifade edildiği veri tabanıdır ve uzmanlık bilgisinin sembolik kelime veği cümlelerden meydana gelir.ı oluşturmada aşağıdaki yapılar kullanılmaktadır [8, 10]:ıksal fonksiyonlar.ındaki ilişkiyi veya net bir bilgiyi içeren cümlelerdir ve temel gramer yapısına göreılandırılır.ğin İngilizce’de,”Operasyon is Cylindrical_traverse_grinding”cümlesi Türkçe’de,“Operasyonşlamadır", şeklinde işlem görür.şturulmuş kural guruplarıdır. Kuralğer) ve THEN (öyleyse) cümleleri olarak iki gurup şeklindedir. IF (şart) cümleleri iseğlacı ile bağlanırlar. Kullanılan US programında IF, AND, THEN, IS, ARE, OR
TEKNOLOJ
İ, Cilt 7, (2004), Sayı 2 243
v.b. anahtar kelimeler kullan

kural görülmektedir.

Rule:5

IF

ta

i

i

yüzey_pürüzlülü

THEN

ta

i

Bilgi taban

birbiriyle ba
ılmak şartıyla Türkçe kural cümleleri yazılabilir. Aşağıda Türkçe yazılmış birşlama_tipi is silindirik_taşlama ANDş_parçası_malzemesi is karbon_çeliği ANDş_parçası_sertliği =< 50 Rc ANDğü =0.32 mikronşın_hızı = 30 m/san.ş_parçası_hızı = 25.5 m/dak.ındaki kurallar bilgi tabanının oluşturulmasına bağlı olarak tek başlarına veya birkaç kuralğlantılı şekilde kullanılabilirler.
Ş

Çerçeveler, kural cümlelerinde yer alan nesnelerin tan

geçi

edilirler [7,11,17]. Nesne çerçeveleri nesne ile iligili bilgilerden olu

kaydedildi

verilmi

Mant

aras

mant
ekil 1. Çelik türü nesne çerçevesiımlanmasında ve nesneler arasındaki değerlerinşini sağlamada kullanılan veri yapısıdır. US içinde kullanılan veriler, çerçeveler tarafından organizeşmaktadır. Çerçeveler bilgilerinği kanallardan (slots) meydana gelmektedir. Çelik türü nesnesine ait çerçeve örneği Şekil 1’deştir.ıksal fonksiyonlar, kural cümlelerinde AND (ve), OR (veya), ve NOT (değil) fonksiyonlarınınındaki mantıksal ilişkiyi icra etmek için kural cümlelerinin ne anlama geldiğini arayan ve sonuca ulaşanık fonksiyonlarıdır.
3.2. Muhakeme Ünitesi

Bilgi taban

kurallar

dallanma yaparak kuraldan kurala geçebilir. Kurallar

[12]:

1.

2. Geriye do
ındaki kuralları inceleyerek kuralın ne amaç taşıdığını anlar ve muhakeme fonksiyonunu çalıştırır,ı sonuca ulaştıracak şartların sağlanıp sağlanmadığını kontrol eder. Bu işlemi gerçekleştirirkenın muhakeme edilmesi genelde iki şekilde gerçekleşirİleriye doğru zincirleme,ğru zincirleme.
İ

(sonuç) k
leriye Doğru Zincirleme: Muhakeme ünitesi kuralın IF (şart) kısmından başlayarak şartları işletip THENısmına doğru ulaşmasıdır [13, 14].
244 Ta
şlama Operasyonları İçin Uzman Sistem Destekli Zımpara Taşı Seçimi
Geriye Do
ğru Zincirleme : Muhakeme, kuralın sonuç kısmından (THEN) başlayarak şartları tek tek işletip
ş
art (IF) kısmına ulaşır. Bu zincirleme tümdengelim ilkesini temel alarak kuralları inceleyip işlem görür.
3.3. Kullan
ıcı Arabirimi
Kullan

aç
ıcı ile sistem arasındaki ilişkiyi sağlar. Neden (why) ve nasıl (how) sorularına cevap verebilen birıklama ünitesidir. Bu ünite kullanıcı ile iletişimi sağlar.
3.4. Bilgi Alma Ünitesi

Kullan

imkan
ıcıya, istenildiğinde ekleme çıkarma yaparak, bilgi tabanındaki kural ve olgularda değişiklik yapmaını sağlar.
3.5.Aç
ıklama Ünitesi
Muhakemenin nas

soruldu
ıl yapıldığını açıklar. Kullanıcıya sorular yöneltir ve kullanıcıda soruların nedenğunu isterse bu ünite açıklama yapar.
4. LEONARDO UZMAN S
İSTEM PAKET PROGRAMI
US paket program

ilgili nesne çerçevelerini ve prosedür i

taban

alg

zincirleme ünitelerini veya her ikisini de kullanmaktad

nesnelerle ilgili sorular

Türkçe format
ı olan Leonardo, kullanıcı tarafından bilgi tabanına girilen bilgileri, tanımlanan nesnelerleşlemlerini kullanarak sonuca ulaşmaktadır. Leonardo’da bilgiında “seek” (araştır) komutuyla tanımlanan nesne adını, program sonuçlanması gereken amaç olarakılar ve US fonksiyonlarını kullanarak bunu sağlamaya çalışır. Sonuca ulaşmada ileriye ve geriye doğruır. Program, çalışma esnasında bilgi tabanında yer alanın yer aldığı çeşitli tipteki ekran menülerini kullanmakta ve bu menüler istenildiğindeında kullanılabilmektedir
5. UZMAN SISTEM DESTEKLI GELI
ŞTIRILEN BILGI TABANI
Günümüzde uzman sistemler, sanayinin bir çok dal

uzman sistemlerin kullan

birim maliyeti dü
ında kullanım alanı bulmaktadır. Bunun nedeni ise,ılabilirliği artırması, hızlı yanıt vermesi, uzmanlık bilgisini birçok defa kullanarakşürmesi ve güvenilir uzmanlık sağlaması, uzmanlığın kalıcı ve her an kullanılabilir olması
ve istenildi

Günümüz rekabet

uzman sistemler, üretim sektöründe de yayg

yayg

Ta

yani bitirme i

ta

çok farkl

Ta

Uygun seçilmeyen ta

amac

ikilisinin uygun seçilmesi, uzmanl

sahip ki
ğinde yeniden düzenlenebilmesi gibi etkileyici özelliklere sahip olmasıdır.şartlarında, insan gücü ve iş günü kaybını azaltarak pazarda önemli bir avantaj sağlayanın olarak kullanılmaktadır. Üretim sektörünün bir çok alanındaın olarak kullanılan uzman sistemlerin, taşlamacılık alanında kullanımı oldukça az sayıdadır.şlamacılık, makinacılıkta tornalama, frezeleme gibi işlemler arasında makine parçalarının son işleminişlemini oluşturduğundan en önemli işlem basamağını teşkil etmektedir. Bununla birlikteşlama işlemi, gerek kesici taş yapısı, taş malzemesi ve bağlayıcı malzemeleri ile diğer üretim işlemlerindenılık arz etmekte ve önemi de bir kat daha artmaktadır.şlamada, uygun bir işleme yapabilmek için taş-işlenecek malzeme çiftinin iyi seçilmesi gerekmektedir.ş-iş malzemesi ikilisi, taşlama işleminin verimsiz olmasına ve sonucunda taşlamanınına uygun olmayan bir yüzey yapısı ve işleme şeklinin ortaya çıkmasına neden olur. Taş-iş malzemesiık isteyen bir alandır ve ancak bu konuda uzmanlık bilgi ve deneyimineşiler uygun seçimi yapabilir. Taşlama işleminde kullanılan taşlar, aşındırıcı malzeme, bağlayıcı
malzeme, tane büyüklü

Ta

Kübik Bor Nitrür

seramik ba

L,M,N,O orta, P,Q,R,S sert, T,U,V,W çok sert, X,Y,Z a

Yukarda belirtilen parametrelerin tamam

bir i
ğü ve sertlik gibi taş parametrelerinin farklı kombinezonlarından oluşmaktadır.şlarda kullanılan aşındırıcı malzemeler, korundun, zımpara, elmas, alüminyum oksit, silisyum karbür,şeklinde sınıflandırılırken, bağlayıcı malzemeler ise lastik bağı, reçine bağı, şelak bağı,ğı, silikat bağı olarak sınıflandırılır. Sertlikleri de, A,B,C,D,E,F,G çok yumuşak, H,I,J,K yumuşak,şırı sert taşlar şeklinde sınıflandırılır.ına bağlı olarak bir malzeme için uygun taş seçimi oldukça karmaşıkşlemdir. Bu karmaşıklığı ortadan kaldırmak için, bilgiler kural cümlelerine dönüştürülerek, bilgi tabanı
olu

içerdi

uygun z
şturulmuştur. Leonardo uzman sistem paket programı ile geliştirilen bilgi tabanı, 65 kural ve bu kurallarınği 15 nesne çerçevesini içermektedir. Bilgi tabanının oluşturulmasında amaç, işlenecek malzemeyeımpara taşını seçmektir. Bunun için öncelikli olarak taşlama tipi, işlenecek malzeme, işleme şekli, iş
parças
ı boyutu ve taş hızı değerlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Programda, taşlama tipi olarak; silindirik
TEKNOLOJ
İ, Cilt 7, (2004), Sayı 2 245
ta

ise çelik, bak

temizleme, kesme-ay
şlama, düzlem taşlama, profil taşlama, puntasız silindirik taşlama olarak ele alınmıştır. Malzeme değişkeniır, alüminyum ve dökme demir’ den oluşan malzeme tipleri tanımlanmıştır. İşleme şekli; yüzeyırma, ve çapak alma olup, iş parçası boyutu ise büyük parçalar ve küçük parçalar
ş

Program bilgi taban

i

h

çerçevelerinden seçerek ve baz

i
eklinde iki değerden oluşmaktadır.ında “seek” komutuyla “zımpara taşı” adında ana amaç nesnesi tanımlanmıştır. Programşlenecek parçanın geometrik yapısını, parça malzemesini, malzemenin türüne bağlı işleme şeklini ve işlemeızını belirleyerek zımpara taşının seçimini yapar. Kullanıcı belirtilen değişkenleri, hazırlanmış nesneı değişkenleri ise program kendisi kurallar arasındaki sonuçlardan alarakşlem yapar. Program seçimi yapılan zımpara taşının aşındırıcı maddesini, taş tane büyüklüğünü, taş
sertli

belirlemektedir. Bilgi taban

yap

gerektirdi

1. Silindirik ta

2. Düzlem ta

3. Puntas

4. Silindirik iç ta

5. Çapak alma,

Z
ğini, taş tanelerini birbirine bağlayan ve aynı zamanda taş sertliğini de etkileyen bağlayıcı maddesiniının oluşturulmasında zımpara taşı katalogları, ilgili kitaplar ve bu konudaılmış yayınlar kullanılmıştır [18]. Geliştirilen bilgi tabanı aşağıda belirtilen taşlama işlemlerininği zımpara taşının seçimini yapmaktadır. Bunlar:şlama,şlama,ız silindirik taşlama,şlama,ımpara taşı seçiminde izlenen akış diyagramı Şekil 2’de gösterildiği gibi tasarlanmıştır.
İş

Uygun Z
Parçasının B üyüklüğüımpara Taşı
Ta
ş H ızı
İş
lenecek M alzeme
İş

Ta

Parça G eometrisi
leme Şeklişlama T ipi
Ş
ekil 2. Taş seçiminde işlem sırası
Program bilgi taban

i

h

çerçevelerinden seçerek ve baz

i
ında “seek” komutuyla “zımpara taşı” adında ana amaç nesnesi tanımlanmıştır. Programşlenecek parçanın geometrik yapısını, parça malzemesini, malzemenin türüne bağlı işleme şeklini ve işlemeızını belirleyerek zımpara taşının seçimini yapar. Kullanıcı belirtilen değişkenleri, hazırlanmış nesneı değişkenleri ise program kendisi kurallar arasındaki sonuçlardan alarakşlem yapar.
6. ZIMPARA TA
ŞI SEÇİMİ İÇİN ÖRNEK UYGULAMA
Ta

Ta
şlamanın temel amacı, iş parçasının istenen ölçü hassasiyeti ve yüzey kalitesinde üretilmesini sağlamaktır.şlamanın bitirme işlemi olması veya daha sonraki işlemlere iyi bir geçiş sağlaması bakımından, malzemetaş
çiftinin isabetli olu
şturulması gerekmektedir. Bu amaçla, farklı malzemelerde, işleme tipine uygun farklı
z

tabanl

uygulaman
ımpara taşları seçilmelidir [15]. Bu bağlamda malzeme ve işleme şekli uygun taş seçimini yapan bir bilgiı program hazırlanmıştır. Aşağıda, hazırlanan programın aşamaları ve aynı zamanda bir örnekın menüler yardımıyla nasıl gerçekleştirildiği sıralı olarak anlatılmıştır.
246 Ta
şlama Operasyonları İçin Uzman Sistem Destekli Zımpara Taşı Seçimi
Geli

nesnesini bulmak için, bu nesnenin yer ald

Rule: 5

IF “Ta

“

“Çelik türü” is “Yumu
ştirilen program, ilk olarak bilgi tabanında “seek” komutuyla tanımlanmış olan “zımpara taşı” amaçığı ilk kuralı işleterek çalışır. Aşağıda örnek bir kural verilmiştir.şlama işlemi” is “Silindirik taşlama” ANDİşlenecek malzeme” is “Çelik” ANDşak karbonlu” AND
İş

THEN

“Z

Bu kuralda (THEN) sonuç k

al

amaçla i

Rule: 23

IF “

“

“

“ta

“ta

THEN

“
lem is İşlem1 ANDımpara taşı” is “NK 12-20 P-R ke”ısmının doğrulanabilmesi için IF’ den sonra gelen şart cümleleri birer birer eleınır ve araştırılır. İşlem adlı kural cümlesine gelindiğinde işlem’ in işlem1 olup olmadığı araştırılır. Buşlem1’i tanımlayan alt kurala gidilir ve işlem1’in değeri tespit edilir.İşlenecek malzeme” is Çelik ANDİşleme şekli” is “Yüzey temizleme” ANDİş parçası büyüklüğü” is “Büyük parçalar” ANDşın hızı” > 25 ANDşın hızı” <30 ANDİşlem is İşlem1
Ş

Program çal

kural taran

olu

kolayca seçebilir. Bu kural cümlesinin i
ekil 3. İşlenecek parça şekli menüsüıştırıldığında ilk olarak “İşlenecek parça şekli” nesnesini belirlemek için, bu nesnenin geçtiğiır. Bu nesnenin çerçevesinde bulunan “parça şekilleri adları” nesne çerçevesinin otomatik menüşturma özelliği ile ekrana hazır menü olarak gelir. Kullanıcı bu menüden (Şekil 3) işlenecek parça şeklinişletilmesi ile oluşan menü Şekil 3 ve Şekil 4’de görülmektedir.
Ş
ekil 4. Eksen kaçıklığı menüsü
TEKNOLOJ
İ, Cilt 7, (2004), Sayı 2 247
Menüden seçim yap

anlat
ıldıktan sonra “İşlenecek malzeme” nesnesinin değerini belirlemek için yukarıdaıldığı gibi malzeme menüsü ekrana gelir. Menüden malzeme seçilerek işlem devam ettirilir (Şekil 5).
Ş

Sonraki ad

“

i

i
ekil 5. İşlenecek malzeme menüsüımda, çelik malzemenin alt dallarını belirten Şekil 6’daki ekran menüsünden çelik türü seçilir veİşlem” adlı nesneye gidilip, bu nesne ile ilgili değerin belirlenmesi için alt kurallara gidilir. Burada “İşlem isşlem1” kural cümlesi ile işlem şekline ait özellik ve parametrelerin belirlenmesi sağlanır. Bu nesneninşletilmesiyle program alt kurala gider.
Ş
ekil 6. Çelik malzeme türleri menüsü
İş

seçilerek belirlenir ve alt kural i
lenecek malzeme türü ve işleme şekline bağlı olarak zımpara taşının hızı Şekil 7’de görüldüğü gibişletilmeye devam edilir.
Ş
ekil 7. Zımpara taşı hızı
Alt kural

do

muhakeme etmeye devam eder. Ana kuraldaki bütün kural cümleleri muhakeme edilip, uygun de

belirlendikten sonra, ana kural

nesnesi olan “Z

sunulmaktad
ın sonuç kısmı olan “İşlem is işlem1” kural cümlesi kullanıcının seçmiş olduğu değerler ileğrulanmış ve sonuç sağlanmış ise, bu alt kuralın kullanıldığı ana kuralda muhakeme ünitesi kaldığı yerdenğerlerın sonuç kısmı veya geliştirilen programın belirlemek istediği temel araştırmaımpara taşı” nesnesi sonucuna ulaşılır. Bu nesne sonucu Şekil 8’de ki gibi kullanıcıyaır.
Lütfen çelik türünü seçiniz !

Yumu
şak karbonlu
Manganezli çelik

Sulanm
ış ve alaşımlı
Krom nikelli

Paslanmaz çelik

Dökme çelik

Sulanm

unknown
ış çelik
LEONARDO <c>1986,87,88 Creative Logid Ltd. Knowledge Base :ZIMPATAS Bak

**************** ****************

Kesme ay
ır Malzemeler Çelik Malzemelerırma : 60-80 m/sn 60-80 m/sn
Yüzey temizleme :

Dökme demir
25-30 m/sn Büyük ve küçük parçalar
***********

Çapak alma : 25-45 m/sn büyük ve küçük parçalar

Kesme ay

28_
ırma : 60-80 m/sn
248 Ta
şlama Operasyonları İçin Uzman Sistem Destekli Zımpara Taşı Seçimi
Ş

Burada, NK normal korund olarak a

ise ba
ekil 8. Zımpara taşı nesnesi sonucuşındırıcı maddeyi, 12-20 taş tane büyüklüğünü, P-R taş sertliğini ve keğlayıcı maddeyi ifade etmektedir [16].
Ş
ekil 9. How sorusu ekranı
Uzman sistemlerin kendine has özelli

ya yöneltildi

cümlelerle a
ği olan “bu sonuca nasıl ulaştın” anlamındaki HOW sorusu Leonardo’ğinde, program bu sonuca ulaşana kadar gerçekleştirdiği işlemleri ve mantık yollarını kısaşama aşama ekranda gösterir (Şekil 9).
7. SONUÇ

Geli

kalmaks

kullan
ştirilen bu program ile, taşlamacılık işlemlerinde kullanılan zımpara taşlarının, bir uzman kişiye gerekızın, bilgi tabanındaki kurallar ve nesneler işleme tabi tutularak ve muhakeme yöntemleriılarak seçimi yapılmıştır. Kullanıcının girdiği parça şekli, parça malzemesi ve işleme şekline bağlı
olarak en uygun z

olu

de

Bu çal

olmas

1. Program bilgi taban

sistemin daha geni

2. Z

optimum de

3. Program
ımpara taşı belirlenebilmektedir. Programda birden fazla değer alabilen nesneler için menüşturulmuş ve kullanıcının değer girmesi basitleştirilmiştir. Ayrıca nesnelerin alması gereken tabloğerleri varsa, bunlarda ekranda kullanıcıya belirtilerek program işlevselliği arttırılmıştır.ışmanın bir sonraki aşaması olarak, aşağıda belirtilen fonksiyonlar sisteme eklenerek çok daha verimliı sağlanabilir.ındaki işleme operasyonlarının çeşitlerinin yeni kural ve çerçevelerle arttırılması ileş bir yelpazede sonuç elde etmesi sağlanabilir.ımpara taşı seçiminde kesme hızı, devir sayısı, ilerleme v.b. işleme parametrelerinin hesaplatılarakğerlere ulaşılabilir.ın grafik özellikleri kullanılarak daha etkili çıktılar ve grafikler elde edilebilir.
To find if Z

if

ta

i

çelik_türü is ‘yumu

i

then

Z

silindirik ta

çelik

yumu

Ta
ımpara_taşı was NK 12-20 P-R ke I used MainRuleSet, rule: rule : 5şlama_işlemi is ‘silindirik taşlama’ andşlenecek_malzeme is çelik andşak karbonlu’ andşlem is işlem1ımpara_taşı is ‘NK 12-20 P-R ke’şlamaşak karbonlu işlem 1şlama_işlemi
İş

Çelik_türü

i

LEONARDO <c>1986,87,88 Creative Logid Ltd. Knowledge Base :ZIMPATAS

Z
lenecek_malzemeşlemımpara_taşı is NK 12-20 P-R ke
TEKNOLOJ
İ, Cilt 7, (2004), Sayı 2 249
KAYNAKLAR

1. Gopalakrishan, B., 1989, “Computer Integrated Machining Parameter Selection in a Job Shop Using

Expert System”,

2. Jang, H.S., Bagchi, A: 1989, “Tool Selection in Machining by Integration of a Data Base and Rule Base

System”,

3. Pham, D.P., 1988, “Expert System in Mechanical and Manufacturing Engineering”,

Journal of Advanced Manufacturing Technology
Journal of Mechanical Working Technology, Vol. 20, 163-170.Journal of Mechanical Working Technology, Vol. 20, 25-34.The International, Vol. 3, 321.
4.

in Metal Cutting”,

5. Gülesin, M., 2002, “

Edited by Cornalius T. Leondes, Vol. 2, Academic Press,.

6. Özdemir, A.,

E

7. Ba
Alto, A., Dassisti, M., Galantucci, D. 1994. “An Expert system For Reliable Tool Replacement PoliciesJournal of Engineering For Industry, Vol. 116, 405-407.Process Planning in Design and Manufacturing Systems, Expert Systems”,Şeker, U, Aslan, E., 1992, Yapay Zeka ve Uzman Sistemler, Gazi Üniversitesi Teknikğitim Fakültesi Dergisi, Vol. 3, No. 3-4, 91-97, Ankaraşak, H. 1999, “Uzman Sistem Yaklaşımı İle Vida Açma Operasyonları İçin Kılavuz Seçimi”,
Mühendislik Bilimleri Dergisi

8. Gülesin, M. 1994, “

9. Liebowitz, J., Danial, A., 1989,

10. Paszek, R. Knosala, 1997, The Method of The Knowledge Representation in an Expert System for

Metal Cutting Engineering,

11. Milaric, M. R., 1986, How to Build Expert Systems,

12. Edmund, C., Rober, C., 1990,

13. Kumara, S. T. R., Joshi, S., Kashyap, R. L., Modie C. L., Chang T. C., 1988, Expert System in

Industrial Engineering,

14. Midha, P. S., Zhu, C. B., Trmal, G. J., 1991, Optimum Selection of Grinding Parameters Using Process

Modelling and Knowledge Based System Approach,

Vol. 28, 189-198.

15. Güllü, A., Demir, H., 2000, Silindirik Ta

Ta

16. Krar, S. F., Oswald, J. W., 1990,

17. Dilipak, H., Gülesin, M., 1997, Torna Operasyonlar

Seçimi,
, Vol. 5, No. 1, 901-910.Sanayide Uzman Sistem Uygulamaları, Ders Notları, AnkaraStructuring Expert System. Prentice-Hall, Inc.Journal of Materials Processing Technology, Vol 64, 319-326.Annals of CIRP, Vol. 35, No. 2, 445-450.Developing Expert Systems, John Willey Inc.CAPP, SME, Vol. 76, 157-173, USA.Journal of Materials Processing Technology,şlamada Taş Tane Büyüklüğü, Taş Dokusu ve Taş Sertliğininşlama Oranına Etkileri, Makina Tasarım ve İmalat Dergisi, Sayı 3, No.5 193-199, ODTÜ, Ankara.Technology of Machine Tools, McGraw-Hill Inc.ı İçin Uzman Sistem Tekniklerine Dayalı KesiciMamkon'97, İ.T.Ü. Makine Fakültesi 1. Makina Mühendisliği Kongresi, 349-357, 1997.